Sosyal Fobi Nedir? (Sosyal Anksiyete bozukluğu)

Sosyal fobi, sosyal ortamlarda kişinin diğer insanlarla birlikteyken rahatsızlık duyması ve kaçınmasıdır.

• Kişi insanlar tarafından reddedileceği, eleştirileceği, rezil olacağı ya da küçük düşeceği ile ilgili kaygı yaşar ve bu ortamlardan kaçınır. Ortamda bulunsa bile yoğun sıkıntı yaşar, sıkıntısına terleme, titreme, çarpıntı, kızarma, ateş basması, bulantı gibi belirtiler eşlik edebilir.

• Sosyal fobi, temelde değerlendirilme ve eleştirilme korkusudur. Diğer insanlarla konuşurken ya da performans gerektiren bir iş yaparken, odak noktası başkalarının kendisi ile ilgili ne düşündüğüdür.

• Sosyal fobisi olan kişiler yaşadıkları kaygının ve kızarma, titreme gibi belirtilerin diğer insanlar tarafından hemen anlaşıldığını düşünse de çoğu zaman durum tersidir. Genellikle diğer insanlar bu belirtilerin farkında olmaz, farkında olsa bile olumsuz yorumlama eğiliminde olmaz.

Sosyal Fobi Türleri Nelerdir?

1. Yaygın Tip: Kişi bir eylem yapıyor olsa da olmasa da, etrafında insanların olduğu her durumda kaygı, huzursuzluk yaşar.

2. Kısıtlı Tip (Performans Anksiyetesi): Kişi, sadece performans göstermesi gereken durumlarda kaygı yaşar. Örneğin sunum yaparken, bir toplantıda konuşma yaparken ya da başkalarının önünde yemek yerken huzursuz hisseder.

Sosyal Fobi Ne Kadar Sıklıkla ve Kimlerde Görülür?

İnsanların %3-13’ünün hayatlarının bir döneminde sosyal fobi görülebileceği bildirilmiştir. Sosyal fobinin görülme sıklığı kadınlarda %2.3, erkeklerde %1.1 olduğu gösterilmiştir. Araştırmaların çoğu, sosyal fobinin kadınlarda erkeklerden daha sık görüldüğünü gösterse de bazı çalışmalarda eşit oranda olduğu bulunmuştur.

Sosyal fobi genellikle 10-17 yaşları arasında başlar. Yaygın tipin daha erken yaşta başladığına dair bilgiler vardır.

Sosyal Fobi Hayatı Ne kadar Etkiler?

Sosyal fobinin hangi alanlarda olduğuna göre etkilenme derecesi değişebilmektedir. Yaygın tip hayatı daha fazla etkileyebilir, çünkü sosyallik günlük hayatın olmazsa olmazıdır. Diğer insanlardan kaçınma davranışı kişiyi yalnızlaştırabilir. Sosyal destek azlığı ise sosyal fobiye depresyonun eşlik etmesine zemin hazırlayabilir.

Mesleki açıdan da dikkat odağı olmaktan kaygı duyan bir kişiye sunum yapmak, toplantılarda konuşma yapmak, terfi almak, yöneticilerle konuşmak kaygı uyandıran eylemler olacaktır. Hatta beklenti anksiyetesi ile kişi bu eylemlerden günler önce huzursuz hissetmeye başlayabilir.

Sosyal Fobi Neden Ortaya Çıkar

Sosyal fobide genetik yatkınlığa ek olarak çocuklukta akran zorbalığına, eleştirilmeye maruz kalmanın, reddedici ya da aşırı koruyucu ailede büyümenin, mizaç özelliği olarak davranışsal ketlenmeye sahip olmanın sosyal fobiyi ortaya çıkarabileceği gösterilmiştir.

Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği’nde belirlenen sosyal durumlar şu şekildedir:

• Toplum içinde telefonla görüşme

• Küçük bir grup etkinliğinde yer alma

• Toplum içinde yemek yeme

• Toplum içinde bir şeyler içme

• Yetkili biri ile konuşma

• Dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma

• Partiye/eğlenceye gitme

• Başkaları tarafından izlenirken çalışma

• Başkaları tarafından izlenirken yazma

• Çok iyi tanımadığı biriyle telefonda görüşme

• Çok iyi tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma

• Yabancılarla karşılaşma

• Genel tuvaletleri kullanma

• Birilerinin oturduğu odaya girme

• İlgi odağı olma

• Bir toplantıda hazırsızlık konuşma yapma

• Yetenek, yeti veya bilgi testine tabi tutulma

• İyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı düşüncede olmadığını ifade etme

• Çok iyi tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma

• Önceden hazırlanmış bir raporu bir gruba sözel olarak sunma

• Romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya çalışma

• Alınan bir malı parasını geri almak üzere iade etme

• Parti / davet verme

• Israrlı bir satıcıya karşı koyma

Sosyal Fobide Hangi Otomatik Düşünceler Olabilir?

• “Terlediğimi ve kızardığımı fark edecekler”

• “Aptal/sıkıcı/yetersiz olduğumu düşünecekler”

• “Kötü bir sunum yaptım”

• “Saçmaladım” gibi kişinin kendisiyle ilgili olumsuz düşünceleri vardır.

Kişi kendisinin yetersiz ve diğer insanların da eleştirel olduğuna inanır. Sunumlarda hiç hata yapmamak, hiçbir zaman sıkıcı olmamak gibi kendisiyle ilgili yüksek standartları olabilir.

Sosyal Fobi Hangi Ruhsal Bozukluklarla Birlikte Görülebilir?

Depresyon, sosyal fobiye sıklıkla eşlik eden bir bozukluktur. Sosyal fobisi olan kişilerin üçte birinde depresyon görülebileceği gösterilmiştir.

Alkol/madde kullanım sorunları da sosyal fobiye eşlik edebilir. Alkol ve madde kısa vadede kaygıyı azaltsa da uzun vadede sosyal fobinin devam etmesine yol açmaktadır.

Yaygın anksiyete bozukluğu ve özgül fobiler de sosyal fobiye eşlik edebilmektedir.

Sosyal Fobinin Tedavisi Nedir?

Sosyal fobi, bilişsel davranışçı terapiye iyi yanıt veren bir bozukluktur. Tedaviye SSRI ya da SNRI grubundan antidepresan ilaçlarla başlanabilir.

Bilişsel davranışçı terapide kişinin işlevsel olmayan otomatik düşünceleri üzerine çalışılır, daha gerçekçi düşünceler bulunur. Basamaklı maruz bırakma yöntemleri ile kişinin kaçındığı durumların üzerine gitmesi sağlanır. Bu süreçte, EMDR gibi ek terapi yöntemlerinin de faydalı olabileceği görülmüştür. Özellikle travmatik deneyimlerin sosyal fobiye katkısının olduğu durumlarda bu tür terapiler önemli rol oynayabilir.

Yine, sosyal fobi ile başa çıkma konusunda destek alınabilecek diğer kaynaklar ve terapi yöntemleri hakkında daha fazla bilgi için psikoterapi ve uyku bozukluğu gibi konulara odaklanan makalelere göz atılabilir. Bu makaleler, genel psikiyatrik sağlık ve tedavi yöntemleri hakkında yararlı bilgiler sunar.

Son olarak, sosyal fobi ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi koşullar arasındaki bağlantıları anlamak, bu durumların üstesinden gelmek için gereken stratejileri ve tedavi yöntemlerini daha iyi kavramak açısından önemlidir.